Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, Việt Nam đang hướng tới mục tiêu giúp doanh nghiệp, đặc biệt là SMEs, vươn ra thị trường quốc tế. Bộ Công Thương hiện xây dựng Chương trình “Go Global” nhằm hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng hoạt động toàn cầu. Một trong những cách thức “go global” là các SMEs tận dụng lợi ích từ các FTAs, trong đó Hiệp định RCEP đóng vai trò nổi bật. Là hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới, Hiệp định RCEP mở ra thị trường 15 nền kinh tế, giúp SMEs Việt Nam hưởng lợi từ giảm thuế quan, đơn giản hóa thủ tục hải quan và đa dạng hóa chuỗi cung ứng, qua đó nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm chi phí và mở rộng xuất khẩu khu vực.

Trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập với kinh tế khu vực và quốc tế cũng như năng lực của doanh nghiệp Việt Nam cũng đang được cải thiện và nâng lên, mục tiêu vươn ra khu vực của doanh nghiệp Việt Nam đang trở nên dần hiện hữu và được Chính phủ quan tâm. Hiện nay,  Bộ Công Thương đang xây dựng Chương trình vươn ra toàn cầu (Go Global) cho các doanh nghiệp Việt Nam vươn ra thị trường quốc tế hướng đến sớm trình Chính phủ. Điều này đã thể hiện sự quan tâm của Chính phủ đối với mục tiêu này của doanh nghiệp Việt Nam, bao gồm các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), và việc tận dụng các FTA là một trong những con đường để các SMEs Việt Nam có thể vươn ra thị trường quốc tế.  

Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), với vai trò là hiệp định thương mại lớn nhất thế giới, được dẫn dắt bởi ASEAN, sẽ là một trong những khuôn khổ hợp tác quan trong các SMEs Việt Nam cần lưu ý. Từ khi Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) chính thức có hiệu lực, các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam đã có thêm nhiều cơ hội mới để phát triển và cạnh tranh ở quy mô khu vực. Là hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới, RCEP đang dỡ bỏ các rào cản thương mại trong khu vực châu Á, giúp doanh nghiệp Việt hưởng lợi nhờ thuế suất thấp hơn, thủ tục hải quan nhanh hơn và mạng lưới chuỗi cung ứng đa dạng hơn.

Việt Nam là một trong những quốc gia hưởng lợi lớn nhất từ RCEP

Khi RCEP được thực thi vào năm 2022, Ngân hàng Thế giới (World Bank) dự báo Việt Nam sẽ là quốc gia thu được lợi ích kinh tế lớn nhất trong khối. Dự báo này đang trở thành hiện thực: đến năm 2025, GDP của Việt Nam dự kiến tăng 6,6% (Chính phủ Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng cao hơn ở mức 8%), mức cao nhất trong khu vực ASEAN.

Hiệp định RCEP kết nối 15 nền kinh tế, bao gồm 10 quốc gia ASEAN cùng với Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand, tạo thành một mạng lưới thương mại chiếm khoảng 30% GDP và tổng kim ngạch thương mại toàn cầu. Cho đến cuối năm 2024, thương mại giữa Việt Nam và các nước RCEP chiếm hơn một nửa tổng kim ngạch thương mại của Việt Nam, qua đó cho thấy mức độ hội nhập ngày càng sâu rộng của nước ta trong chuỗi giá trị khu vực.

Nhưng vượt ra ngoài những con số, RCEP mang lại cho doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các SMEs, những lợi ích thực chất và lâu dài.

(i) Cắt giảm thuế quan giúp nâng cao năng lực cạnh tranh

Với các doanh nghiệp nhỏ, chi phí thuế nhập khẩu và xuất khẩu cao từ lâu đã là rào cản lớn cho việc mở rộng ra thị trường quốc tế. RCEP giải quyết vấn đề này bằng cách xóa bỏ hoặc giảm thuế đối với ít nhất 92% số dòng hàng hóa được giao dịch trong khối, thực hiện ngay hoặc trong vòng 20 năm.

Nhờ chi phí thương mại thấp hơn, các doanh nghiệp Việt Nam có thể định giá cạnh tranh hơn khi xuất khẩu sang thị trường nước ngoài. Ví dụ, một doanh nghiệp dệt may có thể xuất khẩu hàng hóa sang Nhật Bản hoặc Hàn Quốc với mức thuế thấp hơn, giúp tiết kiệm chi phí và tái đầu tư vào sản xuất.

Theo Ngân hàng Thế giới, Việt Nam được dự báo sẽ có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao nhất trong số các nước RCEP giai đoạn 2020–2035, đạt mức 11,4%. Điều này củng cố vai trò của Việt Nam như một trung tâm xuất khẩu mới của khu vực và khuyến khích SMEs mở rộng hoạt động ra toàn cầu.

(ii) Đơn giản hóa thủ tục hải quan: giảm thời gian thông quan

Giao thương xuyên biên giới thường gặp trở ngại do quy trình hải quan phức tạp, gây chậm trễ và tăng chi phí. RCEP khắc phục điều này bằng việc thúc đẩy ứng dụng công nghệ số trong khai báo và kiểm tra hải quan trước khi hàng đến.

Theo quy định của hiệp định, các nước thành viên phải đảm bảo hàng hóa chuyển phát nhanh và hàng dễ hư hỏng được thông quan trong vòng 6 giờ, và các lô hàng thông thường được xử lý trong 48 giờ kể từ khi đến nơi. Những cải cách này giúp doanh nghiệp Việt Nam rút ngắn thời gian giao hàng, giảm chi phí lưu kho và nâng cao độ tin cậy trong chuỗi cung ứng.

Đối với các SMEs, tốc độ giao hàng nhanh và ổn định là yếu tố then chốt giúp tăng uy tín và thu hút khách hàng quốc tế.

(iii) Đa dạng hóa chuỗi cung ứng: giảm rủi ro và chi phí

Một lợi thế lớn khác của RCEP là phạm vi thành viên rộng, bao gồm các nền kinh tế cung cấp nguyên liệu đầu vào quan trọng cho Việt Nam như Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. Trước đây, nếu SME nhập nguyên liệu từ nhiều quốc gia khác nhau, sản phẩm cuối cùng có thể không đủ điều kiện hưởng ưu đãi thuế khi xuất khẩu sang ASEAN.

Giờ đây, nhờ quy tắc xuất xứ thống nhất trong toàn khối, doanh nghiệp có thể nhập nguyên liệu từ bất kỳ nước thành viên nào trong RCEP mà vẫn được hưởng ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu. Điều này giúp SME mở rộng nguồn cung, tiết kiệm chi phí và xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt hơn,  yếu tố quan trọng trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động.

(iv) Từ chính sách đến hành động: biến lợi ích RCEP thành tăng trưởng thực tế

Dù RCEP tạo khung chính sách thuận lợi, việc tận dụng hiệu quả hiệp định phụ thuộc vào khả năng logistics và vận chuyển quốc tế của doanh nghiệp. Chuỗi cung ứng hiệu quả là yếu tố quyết định để chuyển hóa lợi thế từ chính sách thương mại thành lợi nhuận thực tế.

Nhận thấy tiềm năng này, các tập đoàn logistics quốc tế như FedEx đã mở rộng hoạt động tại Việt Nam. Năm 2025, FedEx chuyển sang mô hình phục vụ trực tiếp (direct-serve), cung cấp dịch vụ giao hàng quốc tế nhanh hơn, công cụ số hóa hiện đại và hỗ trợ hải quan tối ưu cho doanh nghiệp Việt Nam.

Nhờ đó, các SMEs có thể quản lý hoạt động xuất nhập khẩu hiệu quả hơn, tiếp cận khách hàng toàn cầu nhanh chóng và chi phí thấp hơn.

Việt Nam trong kỷ nguyên RCEP

Việt Nam hiện tham gia nhiều FTAs, thể hiện cam kết mạnh mẽ với hội nhập kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, Hiệp định RCEP trở nên nổi bật nhờ quy mô khổng lồ và khả năng định hình lại vị thế của SMEs Việt Nam trong chuỗi giá trị khu vực.

Khi có thể tận dụng ưu đãi thuế quan, nâng cao năng lực logistics và chuyển đổi số, các doanh nghiệp Việt Nam có thể vươn lên từ quy mô nội địa thành nhà xuất khẩu khu vực. RCEP không chỉ mang lại lợi ích thương mại, mà còn là nền tảng chiến lược giúp SME Việt Nam củng cố năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường và phát triển bền vững trong thời kỳ toàn cầu hóa mới.

Nguồn:FedEx