Hợp tác giữa Malaysia và Singapore trong lĩnh vực an ninh lương thực tại Khu kinh tế đặc biệt Johor-Singapore (JS-SEZ) có tiềm năng lớn nhờ lợi thế bổ sung lẫn nhau: Malaysia mạnh về đất đai và sản xuất nông nghiệp, còn Singapore vượt trội về công nghệ, tài chính và logistics. Nếu được tích hợp vào chiến lược phát triển của JS-SEZ, hợp tác này có thể tạo ra các trung tâm an ninh lương thực, thúc đẩy nghiên cứu chung, khuyến khích nông dân áp dụng mô hình bền vững và hình thành các khu vực an toàn sinh học. Tuy còn tồn tại thách thức về biến đổi khí hậu, khác biệt chính sách và nguồn lực hạn chế, triển vọng hợp tác vẫn rất khả quan, hứa hẹn biến JS-SEZ thành trung tâm đổi mới nông nghiệp công nghệ cao của ASEAN, góp phần bảo đảm tự cường lương thực song phương và ổn định khu vực.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, gián đoạn chuỗi cung ứng và những cú sốc nhập khẩu ngày càng thường xuyên, an ninh lương thực trở thành một trong những vấn đề chiến lược gắn kết chặt chẽ lợi ích của Malaysia và Singapore. Việc chính thức thành lập Khu kinh tế đặc biệt Johor-Singapore (JS-SEZ) không chỉ mang ý nghĩa thúc đẩy hội nhập kinh tế mà còn mở ra một cơ hội hiếm có để hai quốc gia cùng xây dựng nền tảng hợp tác lâu dài về lương thực và nông nghiệp bền vững.

Singapore hiện nhập khẩu hơn 90% lương thực từ 170 quốc gia và từng chịu tác động rõ rệt khi Malaysia tạm ngừng xuất khẩu gà năm 2022. Trong khi đó, Malaysia tuy là nước sản xuất lương thực nhưng lại đối diện tình trạng suy giảm tự túc về các mặt hàng cơ bản, năng suất trì trệ, lực lượng lao động nông nghiệp suy giảm và áp lực môi trường ngày càng lớn. Hai quốc gia vì thế đều có những điểm yếu và nhu cầu cấp bách, đồng thời sở hữu các lợi thế bổ sung lẫn nhau.

Tiềm năng hợp tác trong khuôn khổ JS-SEZ

Thứ nhất, kết hợp lợi thế so sánh của hai nước. Malaysia có nguồn đất đai, tài nguyên và khả năng sản xuất nông nghiệp, trong khi Singapore nổi trội về logistics, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nguồn vốn đầu tư. Sự kết hợp này có thể tạo nên chuỗi cung ứng thực phẩm hiệu quả, bền vững và ít phụ thuộc hơn vào thị trường bên ngoài.

Thứ hai, phát triển các trung tâm an ninh lương thực. Việc thành lập các “food security hubs” quy tụ nông dân, hợp tác xã, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và nhà đầu tư sẽ giúp tập trung hóa khâu sản xuất, nâng cao năng suất, giảm thất thoát sau thu hoạch và tạo nguồn dự trữ chiến lược. Những mô hình thành công ở châu Âu và châu Á có thể được vận dụng tại Johor.

Thứ ba, chính sách khuyến khích nông dân và thu hút đầu tư. Johor có thể áp dụng cơ chế chia sẻ cổ phần, thưởng cho nông dân đạt năng suất cao hoặc áp dụng mô hình canh tác bền vững. Điều này không chỉ gia tăng thu nhập, giữ chân lao động trẻ mà còn thu hút nguồn vốn tư nhân đầu tư vào nông nghiệp công nghệ cao.

Thứ tư, hợp tác nghiên cứu và phát triển nguồn nhân lực. Các chương trình nghiên cứu chung về giống cây trồng chịu hạn, nuôi trồng thủy sản bền vững hay nông nghiệp chính xác sẽ tạo nền tảng khoa học vững chắc. Đồng thời, hợp tác đào tạo kỹ thuật tại các trường đại học và viện nghiên cứu hai nước sẽ cung cấp đội ngũ nhân lực trẻ, chất lượng cao cho khu vực.

Thứ năm, hình thành các vùng an toàn sinh học. Việc xây dựng những khu vực sản xuất đạt chuẩn an toàn sinh học quốc tế sẽ giúp phòng ngừa dịch bệnh, bảo đảm nguồn cung ổn định ngay cả trong khủng hoảng y tế hay dịch động vật.

Các thách thức đặt ra

Mặc dù triển vọng hợp tác rộng mở, một số thách thức cần được lưu ý:

(i) Nguy cơ an ninh lương thực bị xem nhẹ so với các ngành có giá trị gia tăng cao trong JS-SEZ như tài chính số hay công nghệ cao.

(ii) Tác động của biến đổi khí hậu như hạn hán, xâm nhập mặn và bệnh dịch đe dọa đến sản xuất nông nghiệp.

(iii) Khác biệt về chính sách và lợi ích: Malaysia ưu tiên bảo hộ sản xuất trong nước, trong khi Singapore cần nguồn cung ổn định để đảm bảo chiến lược “30 - 30” (tự sản xuất 30% nhu cầu lương thực trong nước vào năm 2030).

(iv) Hạn chế về nghiên cứu và nguồn nhân lực trong lĩnh vực nông nghiệp tại Malaysia, nếu không được khắc phục, có thể làm chậm tiến trình hợp tác.

Triển vọng và khuyến nghị

Nếu hai chính phủ lồng ghép rõ ràng chiến lược an ninh lương thực vào quy hoạch tổng thể JS-SEZ, đồng thời thúc đẩy liên kết giữa chính phủ – doanh nghiệp – học thuật, thì khu kinh tế đặc biệt này có thể trở thành:

• Trung tâm đổi mới và sản xuất nông nghiệp công nghệ cao của ASEAN.

• Bệ phóng nâng cao năng lực tự cường lương thực song phương, giảm thiểu rủi ro từ các cú sốc bên ngoài.

• Hình mẫu hợp tác khu vực trong việc bảo đảm an ninh lương thực gắn với phát triển bền vững.

Kết luận

Khả năng hợp tác giữa Malaysia và Singapore về an ninh lương thực trong JS-SEZ được đánh giá là rất triển vọng và có ý nghĩa chiến lược lâu dài. Để hiện thực hóa, hai nước cần cam kết chính trị mạnh mẽ, thiết kế cơ chế phối hợp xuyên biên giới, ưu tiên đầu tư hạ tầng và R&D, cũng như đặt nông nghiệp và lương thực ở vị trí trọng tâm trong lộ trình phát triển của JS-SEZ. Nếu thành công, đây sẽ là hình mẫu hợp tác khu vực, góp phần bảo đảm sự ổn định và thịnh vượng chung cho cả ASEAN.

ANguồn: South China Morning Post