Tổng số bài đăng 360.
Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN - Ấn Độ (AITIGA), có hiệu lực từ ngày 1/1/2010, đang đứng trước nguy cơ bị Ấn Độ xem xét chấm dứt, do tiến trình rà soát kéo dài và thiếu thiện chí từ phía ASEAN. Những diễn biến gần đây phản ánh sự thay đổi đáng kể trong quan điểm và lập trường của Ấn Độ đối với AITIGA, đồng thời thể hiện sự cứng rắn và quyết đoán hơn từ phía New Delhi nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế quốc gia.
1. Nguyên nhân thúc đẩy động thái cứng rắn của Ấn Độ
Ấn Độ cho rằng AITIGA là một hiệp định “thiên lệch”, không mang lại lợi ích tương xứng và còn gây tổn hại cho nền kinh tế trong nước. Nguyên nhân chính được chỉ ra là các điều khoản lỏng lẻo về quy tắc xuất xứ (rules of origin), tạo điều kiện cho hàng hóa Trung Quốc thâm nhập ồ ạt vào thị trường Ấn Độ thông qua ASEAN. Điều này đã dẫn đến tình trạng nhập siêu ngày càng nghiêm trọng; cán cân thương mại ASEAN - Ấn Độ năm 2022–2023 ghi nhận mức thâm hụt lên tới 43,57 tỷ USD, tăng mạnh so với mức 5 tỷ USD vào năm 2010–2011.
Ngoài ra, Ấn Độ cho rằng ASEAN không tích cực trong 09 vòng đàm phán rà soát vừa qua (hai bên khởi động đàm phán vào năm 2022) – là biểu hiện của sự thiếu thiện chí. Ấn Độ cho rằng một số thành viên ASEAN đang cố tình trì hoãn, vì đang hưởng lợi lớn từ hiện trạng FTA.
2. Nội dung bất lợi trong AITIGA đối với Ấn Độ
Ấn Độ chỉ ra rằng hiệp định này ngay từ đầu đã không mang lại lợi ích thực chất cũng như không công bằng, đặc biệt trong các cam kết về xóa bỏ thuế quan. Cụ thể, trong khi Ấn Độ cam kết loại bỏ thuế quan với 74,2% số dòng thuế, tỷ lệ cam kết trung bình của các nước ASEAN chỉ ở mức 76,4% và Ấn Độ cho rằng con số bị “thổi phồng” do đã bao gồm Singapore vốn đã có xóa bỏ thuế quan cho toàn bộ biểu thuế từ trước đó. Những nền kinh tế lớn như Indonesia hay Việt Nam chỉ xóa bỏ thuế quan với 50,1% và 69,7% số dòng thuế, trong khi các nước như Campuchia hay Lào cam kết mức cao hơn nhưng lại không phải đối tác thương mại lớn của Ấn Độ. Điều này dẫn đến việc ngành công nghiệp Ấn Độ không thể tận dụng tốt hiệp định (tỷ lệ tận dụng FTA chỉ đạt 30–40%, thấp hơn nhiều so với một số nước ASEAN như Indonesia, Campuchia và Việt Nam đạt 65–70%).
3. Sức ép từ ngành công nghiệp trong nước
Các hiệp hội và doanh nghiệp lớn tại Ấn Độ như FICCI và các tập đoàn công nghiệp lớn đang gia tăng áp lực lên chính phủ nhằm yêu cầu ASEAN sửa đổi các điều khoản bất hợp lý, đồng thời kêu gọi tăng cường biện pháp bảo hộ như áp dụng các tiêu chuẩn BIS (Cục Tiêu chuẩn Ấn Độ) nghiêm ngặt hơn với hàng nhập khẩu từ ASEAN.
Một số ý kiến cho rằng nên quy định giới hạn thời hạn hiệu lực của FTA trong vòng 5–6 năm, nhằm bảo đảm có thể đánh giá và điều chỉnh định kỳ theo tình hình thực tiễn. Nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực hóa chất, điện tử, thép đều cảnh báo tình trạng nhập khẩu miễn thuế đang làm nản lòng các nhà đầu tư trong nước, gây bóp méo cấu trúc thuế và hạn chế năng lực cạnh tranh.
4. Động thái tiếp theo và khả năng chấm dứt AITIGA
Theo quy định, AITIGA có điều khoản cho phép Ấn Độ và ASEAN có thể gửi thông báo bằng văn bản để chấm dứt hiệp định và sẽ có hiệu lực sau 12 tháng kể từ ngày thông báo. Mặc dù hiện tại Ấn Độ chưa chính thức kích hoạt điều khoản này, nhưng các nguồn tin cho biết nếu ASEAN không đưa ra đề xuất cải thiện đáng kể tại vòng đàm phán thứ 10 (dự kiến tổ chức tại New Delhi vào giữa tháng 7 tới đây), thì Ấn Độ có thể sẽ nghiêm túc xem xét phương án rút khỏi hiệp định.
Chính phủ Ấn Độ kỳ vọng ASEAN sẽ thể hiện thiện chí, đẩy nhanh tiến trình rà soát và đưa ra các cam kết cụ thể để bảo đảm sự cân bằng, công bằng và hiệu quả trong hợp tác thương mại. Trong phát biểu gần đây tại Diễn đàn Toàn cầu Ấn Độ tại London (19/6), Bộ trưởng Thương mại Piyush Goyal công khai chỉ trích các FTA do chính phủ tiền nhiệm ký kết, cho rằng chúng "thiên vị các nền kinh tế cạnh tranh" và coi ASEAN như một “Đội hình B của Trung Quốc”.
5. Đánh giá tổng thể
Động thái cứng rắn của Ấn Độ là một tín hiệu cảnh báo rõ ràng đối với ASEAN trong bối cảnh môi trường thương mại khu vực và toàn cầu đang biến động mạnh. Việc rà soát AITIGA không chỉ là yêu cầu kinh tế đơn thuần, mà còn phản ánh xu hướng chính sách "Ấn Độ tự cường" (Atmanirbhar Bharat) dưới thời Thủ tướng Modi – trong đó, bảo vệ sản xuất trong nước và chống nhập siêu là ưu tiên hàng đầu.
Việc Ấn Độ cân nhắc rút khỏi AITIGA sẽ khiến cả hai bên đều có nguy cơ mất đi khả năng thâm nhập thị trường của một đối tác thương mại quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh địa kinh tế ngày càng gay gắt.
