Các “tiêu chuẩn xanh” của Liên minh châu Âu (EU) đang định hình lại thương mại toàn cầu, và Việt Nam, với tư cách là một trong những đối tác thương mại của EU, cũng ảnh hưởng bởi chính sách mới này. Với Cơ chế điều chỉnh carbon qua biên giới (CBAM) và Quy định chống phá rừng của EU (EUDR) chính thức có hiệu lực, doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải đối mặt với những thách thức chưa từng có, đồng thời cũng mở ra cơ hội mới để nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh thị trường toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng. 

Nguồn: VnEconomy

Tiêu chuẩn nghiêm ngặt, thách thức gia tăng

Mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững là trọng tâm trong xây dựng chính sách thương mại của EU. Theo CBAM, các nhà xuất khẩu hàng hóa có cường độ carbon cao như thép, nhôm, xi măng và phân bón sẽ phải kê khai lượng phát thải carbon, và từ năm 2026 sẽ phải chịu mức thuế tương ứng. Với Việt Nam, nơi khu vực sản xuất còn phụ thuộc nhiều vào các ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều năng lượng, việc nhanh chóng thích ứng với các quy định CBAM là điều cấp thiết nếu không muốn đánh mất thị trường xuất khẩu có giá trị cao này. 

Tương tự, EUDR sẽ tác động trực tiếp đến những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như cà phê, cao su và gỗ. Dù Việt Nam đã được EU xếp loại là “nguy cơ thấp”, doanh nghiệp vẫn phải bảo đảm khả năng truy xuất nguồn gốc và tuân thủ các thủ tục thẩm tra chặt chẽ. Đây là gánh nặng đáng kể đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn còn hạn chế về nguồn lực kỹ thuật và tài chính để đáp ứng các tiêu chuẩn mới.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách Thương mại Đa biên (Bộ Công Thương), cảnh báo rằng mặc dù hiện nay CBAM chỉ áp dụng cho sáu lĩnh vực, phạm vi điều chỉnh của cơ chế này có thể sẽ nhanh chóng được mở rộng, vì vậy các doanh nghiệp xuất khẩu cần chủ động chuẩn bị ngay từ bây giờ. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, sự chuẩn bị này đồng nghĩa với chi phí vận hành gia tăng, khi phải đầu tư hệ thống giám sát dấu chân carbon, chứng nhận nguồn cung bền vững và nâng cấp quy trình sản xuất. Các doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt ở khu vực nông thôn, sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc tuân thủ các yêu cầu phức tạp, có nguy cơ mất hợp đồng vào tay đối thủ từ những quốc gia thích ứng nhanh hơn.

Cơ hội trong quá trình chuyển đổi xanh

Việc được EU xếp vào nhóm “nguy cơ thấp” theo EUDR đồng nghĩa với việc cà phê, cao su và gỗ của Việt Nam sẽ được áp dụng thủ tục đơn giản hơn so với hàng hóa đến từ các quốc gia có rủi ro cao hơn. Đây có thể trở thành một lợi thế cạnh tranh quan trọng nếu được khai thác hiệu quả.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng thành công các yêu cầu của CBAM sẽ có cơ hội gia nhập một trong những thị trường khắt khe nhất thế giới, qua đó củng cố uy tín và vị thế trên thị trường toàn cầu. Các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững và bao bì thân thiện môi trường cũng có thể hưởng lợi từ nhu cầu gia tăng của EU đối với chuỗi cung ứng xanh.

Việc đi đầu trong tuân thủ các “tiêu chuẩn xanh” của EU không chỉ giúp Việt Nam tăng cường hợp tác kinh tế với một đối tác thương mại quan trọng là EU trong bối cảnh gia tăng rủi ro từ chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ, mà còn góp phần củng cố vai trò của Việt Nam trong các khuôn khổ hợp tác quốc tế như ASEAN. Qua đó, Việt Nam có thể trở thành hình mẫu trong khu vực, dẫn dắt ASEAN trong quá trình xây dựng và tuân thủ các quy định về phát triển bền vững.

Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương tổng hợp