Đàm phán thương mại giữa Philippines và Hoa Kỳ đang là phép thử cho khả năng “mặc cả chiến lược” của chính quyền Marcos. Philippines phải tìm cách tận dụng lợi thế địa chính trị để đạt được mục tiêu kinh tế, đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia về an ninh, tài nguyên và chủ quyền chính sách. Kết quả của cuộc đàm phán này sẽ định hình không chỉ quan hệ song phương, mà còn vai trò của Philippines trong cấu trúc thương mại – an ninh mới của khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại ngày càng gia tăng, cuộc gặp sắp tới giữa Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. và Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tại Washington đánh dấu một cột mốc quan trọng trong nỗ lực đàm phán song phương nhằm tháo gỡ rào cản thuế quan và thúc đẩy hợp tác kinh tế.

1. Bối cảnh và động cơ đàm phán

Philippines đang đối mặt với một mức thuế cao bất ngờ từ phía Hoa Kỳ – mức “thuế đối ứng” 17% được công bố vào tháng 4 và tăng lên 20% vào ngày 8/7, chỉ vài ngày trước chuyến thăm của ông Marcos. Động thái này được đánh giá là “mang tính trừng phạt” và gây áp lực lớn lên nền kinh tế Philippines, đặc biệt là ngành công nghiệp bán dẫn và điện tử – vốn là một trong những trụ cột xuất khẩu chủ lực.

Trước tình hình đó, Tổng thống Marcos khẳng định ưu tiên hàng đầu của chuyến thăm là thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư với Hoa Kỳ. Ông bày tỏ thiện chí đàm phán một thỏa thuận thương mại song phương có lợi cho cả hai bên.

2. Các lợi ích chiến lược được đưa lên bàn đàm phán

Để đổi lại việc giảm thuế và gia tăng đầu tư từ phía Hoa Kỳ, Philippines được cho là sẵn sàng đưa ra một số nhượng bộ mang tính chiến lược:

(i) Mở rộng quyền tiếp cận quân sự của Hoa Kỳ theo Thỏa thuận Tăng cường Hợp tác Quốc phòng (EDCA), đặc biệt tại đảo Luzon – khu vực có vị trí địa chiến lược gần eo biển Đài Loan.

(ii) Cấp quyền khai thác khoáng sản, bao gồm đất hiếm – yếu tố quan trọng trong chuỗi cung ứng công nghệ cao toàn cầu.

(iii) Đề xuất hợp tác trong lĩnh vực năng lượng, bao gồm cả năng lượng hạt nhân, an ninh mạng, và viễn thông.

Ngược lại, Philippines mong muốn:

(i) Giảm hoặc miễn thuế nhập khẩu vào Hoa Kỳ, đặc biệt là với các mặt hàng công nghiệp mũi nhọn như linh kiện điện tử và bán dẫn;

(ii) Tăng đầu tư của Hoa Kỳ vào lĩnh vực quốc phòng và công nghiệp chế biến sâu, giúp chuyển dịch cơ cấu kinh tế Philippines;

(iii) Đảm bảo lợi ích cho công dân Philippines tại Hoa Kỳ, như giảm phí chuyển tiền kiều hối và bảo vệ khỏi trục xuất cưỡng chế.

3. Phản ứng trong nước của Phillipines và đánh giá chuyên gia

Trong nước, động thái áp thuế của Hoa Kỳ vấp phải chỉ trích mạnh mẽ từ các tổ chức nhân quyền và giới công nghiệp. Tổ chức ICHRP gọi đây là hành động “bắt nạt trắng trợn”, làm tổn hại đến người dân nghèo và biến Philippines thành “căn cứ quân sự cho chiến tranh với Trung Quốc”.

Các chuyên gia tài chính và đầu tư nhận định Manila đang bị kẹt giữa hai lựa chọn khó khăn: nhượng bộ Hoa Kỳ để đổi lấy lợi ích kinh tế, hay kiên định lập trường chủ quyền và rủi ro mất hỗ trợ chiến lược. Ngoài ra, Philippines còn được khuyến nghị nên tận dụng đàm phán để yêu cầu đầu tư xây dựng nhà máy tinh luyện khoáng sản, từ đó tăng giá trị xuất khẩu.

4. Tác động đối với ngành nông nghiệp và công nghiệp

Về nông nghiệp, nhiều quan điểm cho rằng tác động sẽ hạn chế vì mặt hàng xuất khẩu chính sang Mỹ là dầu dừa. Tuy nhiên, nếu Philippines giảm thuế nông sản Mỹ (như đậu nành, gà, thịt heo, lúa mì), thị trường trong nước có thể bị cạnh tranh mạnh.

Trong khi đó, ngành bán dẫn lo ngại việc duy trì mức thuế 20% sẽ khiến Philippines mất lợi thế cạnh tranh với các nước ASEAN khác, ví dụ như Việt Nam – quốc gia kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ cao hơn nhưng chỉ bị áp mức thuế nhập khẩu tương đương.

5. Góc nhìn chiến lược dài hạn

Giới phân tích cho rằng Hoa Kỳ đang áp dụng cách tiếp cận thương mại “giao dịch hóa” (transactional approach), thay vì dựa vào mối quan hệ đồng minh truyền thống. Việc áp thuế cao bất chấp quan hệ chiến lược cho thấy Washington muốn tận dụng tối đa lợi thế đàm phán từ vị thế siêu cường.

Trong bối cảnh Philippines ngày càng “xoay trục” khỏi Trung Quốc và lệ thuộc nhiều hơn vào Mỹ về an ninh, nước này cần khôn ngoan sử dụng đòn bẩy chiến lược (như EDCA và tài nguyên đất hiếm) để đổi lấy lợi ích kinh tế thực chất – không chỉ ở mức thuế, mà còn cả công nghệ, đầu tư và năng lực tự chủ sản xuất.

Kết luận

Tình hình đàm phán thương mại giữa Philippines và Hoa Kỳ phản ánh một cuộc đàm phán và đánh đổi chiến lược giữa lợi ích kinh tế và an ninh. Philippines đang cố gắng định vị mình là đối tác đáng tin cậy trong chuỗi cung ứng và chiến lược khu vực của Hoa Kỳ, song phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc bảo vệ lợi ích kinh tế nội địa và sự độc lập trong chính sách đối ngoại. Diễn biến cuộc gặp giữa ông Marcos và ông Trump sẽ có ảnh hưởng lớn đến định hướng hợp tác song phương trong những năm tới.

Nguồn: The South China morning post