FTI cảnh báo Thái Lan có thể tụt từ vị trí kinh tế thứ hai xuống thứ năm ASEAN trong 5 năm tới do cải cách chậm, rủi ro địa chính trị và nợ hộ gia đình tăng. FTI kêu gọi đẩy nhanh chuyển đổi công nghiệp và nâng cao kỹ năng số, AI để giữ vững sức cạnh tranh.

Liên đoàn Công nghiệp Thái Lan (FTI) cảnh báo Thái Lan có thể tụt hạng từ nền kinh tế lớn thứ hai ASEAN xuống vị trí thứ năm trong vòng 5 năm tới nếu không có bước đột phá trong cải cách cơ cấu và chuyển đổi công nghiệp. Cảnh báo được đưa ra trong bối cảnh tăng trưởng GDP quý III của Thái Lan giảm mạnh, chỉ đạt 1,2%, phản ánh các thách thức ngày càng rõ rệt đối với nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu.

Phát biểu tại diễn đàn “FTI Outlook 2026”, Chủ tịch FTI ông Kriengkrai Thiennukul cho biết chỉ số niềm tin công nghiệp đã ở dưới ngưỡng 100 suốt 13 năm liên tiếp, thể hiện tâm lý lo ngại kéo dài của cộng đồng doanh nghiệp. Theo ông, điều này cho thấy Thái Lan đang đối mặt với sức ì cơ cấu nghiêm trọng và cần chuyển đổi nhanh sang các ngành công nghiệp thế hệ mới.

Tại diễn đàn, các chuyên gia cho rằng Thái Lan đang chịu áp lực từ hai nhóm yếu tố chính. Thứ nhất là sự biến động và phân mảnh địa chính trị, thể hiện qua xu hướng bảo hộ gia tăng – thường được gọi là “Trumpism” – cùng các nỗ lực phi đô-la hóa trong thương mại toàn cầu và sự điều chỉnh chiến lược của các nền kinh tế lớn, khiến dòng chảy thương mại, đầu tư và chuỗi cung ứng bị xáo trộn. Bên cạnh đó, hiện tượng “involution” tại Trung Quốc, với việc tập trung vào cạnh tranh nội bộ và giảm mức độ mở cửa ra bên ngoài, có thể làm suy giảm nhu cầu nhập khẩu hàng hóa từ Thái Lan. Nhóm áp lực thứ hai đến từ làn sóng công nghệ mới, đặc biệt là AI và chu kỳ đổi mới. Các chuyên gia cảnh báo chu kỳ tăng trưởng hiện tại của AI có thể đạt đỉnh trong khoảng 5 năm tới trước khi bước vào giai đoạn ứng dụng rộng rãi hoặc nhường chỗ cho mô hình công nghệ mới. Điều này đặt ra yêu cầu Thái Lan phải nhanh chóng phát triển lực lượng lao động thành thạo AI, đồng thời chú trọng bồi dưỡng những năng lực nhân văn như tư duy phản biện, sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề – những thế mạnh mà công nghệ khó có thể thay thế.

Tác động xã hội – kinh tế: nợ hộ gia đình và doanh nghiệp vừa & nhỏ

Trong phiên thảo luận “Tầm nhìn CEO cho tương lai”, các lãnh đạo doanh nghiệp lớn như Thai Summit Group, PTTEP và TMBThanachart Bank đã nhấn mạnh những tác động kinh tế – xã hội đáng lo ngại liên quan đến nợ hộ gia đình và tình trạng dễ tổn thương của doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nợ hộ gia đình được mô tả như “phần nổi của tảng băng chìm”, đang làm suy yếu sức mua trong nước và khiến nền kinh tế mất dần khả năng chống chịu trước các cú sốc. Ông Piti Tantakasem của TMBThanachart Bank cảnh báo rằng đây là một trong những rủi ro nền tảng có thể kìm hãm tăng trưởng trong dài hạn. Bên cạnh đó, khối doanh nghiệp nhỏ và vừa đang chịu nhiều sức ép từ đứt gãy chuỗi cung ứng, chi phí vốn cao và hạn chế về năng lực chuyển đổi số, dẫn tới nguy cơ bị loại khỏi chuỗi giá trị khu vực nếu không nhận được sự hỗ trợ kịp thời. 

Dựa trên các phân tích tại diễn đàn, các chuyên gia và lãnh đạo ngành đề xuất một loạt biện pháp ưu tiên nhằm tăng cường khả năng cạnh tranh và củng cố nền tảng tăng trưởng của Thái Lan. Trước hết, họ nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết phải chuyển đổi các ngành công nghiệp cơ bản sang mô hình công nghiệp thế hệ mới thông qua việc ưu tiên đầu tư vào công nghệ cao, sản xuất có giá trị gia tăng, logistics thông minh và chuỗi cung ứng bền vững, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới và nâng cấp công nghệ để gắn kết tốt hơn với các chuỗi giá trị khu vực. Bên cạnh đó, Thái Lan cần đẩy mạnh đào tạo kỹ năng số và năng lực sử dụng AI thông qua các chương trình tái đào tạo toàn diện với sự phối hợp giữa doanh nghiệp, trường đại học và cơ sở nghề, đồng thời khuyến khích phát triển các kỹ năng mềm như tư duy phản biện, sáng tạo và quản lý phức tạp. Một trụ cột quan trọng khác là ổn định tài chính hộ gia đình và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua các chính sách tín dụng có mục tiêu, biện pháp giãn nợ cho nhóm dễ tổn thương, cũng như tăng cường minh bạch và bảo vệ người tiêu dùng trên thị trường tín dụng. Các chuyên gia cũng nhận định Thái Lan có khả năng tạo lợi thế cạnh tranh trong nền kinh tế chăm sóc và kinh tế trường thọ bằng cách phát triển dịch vụ chăm sóc sức khỏe, du lịch y tế và dịch vụ dành cho người cao tuổi, tận dụng thế mạnh truyền thống về hiếu khách. Cuối cùng, trước xu hướng phân mảnh toàn cầu, Thái Lan được khuyến nghị điều chỉnh chính sách đối ngoại theo hướng đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và đầu tư, đẩy mạnh tham gia các hiệp định thương mại khu vực và củng cố liên kết chuỗi cung ứng trong ASEAN.

FTI và các nhà lãnh đạo doanh nghiệp kêu gọi một phản ứng chính sách nhanh, theo hướng song hành giữa hỗ trợ ngắn hạn (giảm áp lực tiêu dùng, ổn định tài chính) và chiến lược dài hạn (chuyển đổi ngành, nâng cao kỹ năng). Nếu các hành động này không được thực hiện, nguy cơ tụt hạng trong ASEAN và mất cơ hội phát triển dài hạn là hoàn toàn có thể xảy ra.

Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương tổng hợp