Trong 5 ngày cuối tháng 7/2025, xung đột nghiêm trọng giữa Thái Lan và Campuchia xảy ra tại khu vực biên giới, đặc biệt quanh đền Ta Muen Thom. Giao tranh lan rộng, gây thiệt hại lớn về người và tài sản, buộc hơn 260.000 dân phải sơ tán. Sau cùng, nhờ trung gian quốc tế, lệnh ngừng bắn "ngay lập tức và vô điều kiện" được thỏa thuận, kết thúc đợt giao tranh này nhưng vẫn tồn tại nhiều thách thức trong việc duy trì hòa bình bền vững.

Diễn biến xung đột Thái Lan - Campuchia

Trong 5 ngày từ 24 đến 28/7/2025, giao tranh dữ dội nổ ra giữa Thái Lan và Campuchia tại khu vực biên giới quanh đền Ta Muen Thom, khi cả hai bên cáo buộc nhau nổ súng trước. Xung đột nhanh chóng leo thang với pháo phản lực, xe tăng, drone và cả tiêm kích F‑16 của Thái Lan, khiến ít nhất 38 người thiệt mạng và hơn 260.000 dân phải sơ tán. Trong vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2025, Malaysia dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Anwar Ibrahim đã nhanh chóng trở thành trung gian hòa giải trong xung đột biên giới Thái Lan - Campuchia. Chỉ một ngày sau khi giao tranh bùng phát, ông Anwar đề xuất lệnh ngừng bắn và tổ chức cuộc đàm phán tại Kuala Lumpur ngày 28/7, với sự tham dự của Thủ tướng Campuchia Hun Manet và Quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai. Nhờ vị thế trung lập, không có tranh chấp trực tiếp, cùng sự khéo léo ngoại giao và ủng hộ của các Ngoại trưởng ASEAN, Malaysia đã giúp hai bên đạt được thỏa thuận ngừng bắn vô điều kiện có hiệu lực từ đêm 28/7, bao gồm ngừng bắn ngay lập tức, nối lại liên lạc quân sự và cam kết tiếp tục đàm phán. Thành công này phản ánh sức mạnh phối hợp giữa vai trò trung gian của Malaysia và sự đồng thuận của ASEAN trong việc thúc đẩy giải pháp hòa bình, ngăn nguy cơ xung đột leo thang. 

Mặc dù vậy, tình trạng căng thẳng và thiếu lòng tin vẫn tiếp diễn. Vì thế, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho biết nước này đang hỗ trợ giám sát lệnh ngừng bắn Thái Lan - Campuchia bằng vệ tinh, do tùy viên quốc phòng Malaysia phối hợp cùng các nước ASEAN thực hiện từ xa. Malaysia sẵn sàng cử phái đoàn quân sự đến khu vực biên giới nếu hai nước yêu cầu, nhưng việc triển khai hiện diện quân sự thực địa sẽ phụ thuộc vào kết quả họp Ủy ban Biên giới Chung Thái Lan - Campuchia tổ chức tại Malaysia trong tuần này. Ông Anwar nhấn mạnh tình hình hiện vẫn trong tầm kiểm soát, dù rất căng thẳng và nhạy cảm.

Về phía Việt Nam, chúng ta bày tỏ lo ngại sâu sắc trước căng thẳng leo thang dọc biên giới Thái Lan - Campuchia, đồng thời kêu gọi hai nước hết sức kiềm chế, không sử dụng vũ lực và giải quyết mọi bất đồng bằng biện pháp hòa bình, dựa trên nền tảng luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên hợp quốc, Hiến chương ASEAN và Hiệp ước Thân thiện & Hợp tác Đông Nam Á (TAC), với tinh thần hữu nghị và đoàn kết ASEAN, vì lợi ích lâu dài của khu vực.

Bên cạnh đó, Việt Nam hoan nghênh thỏa thuận ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện mà Thái Lan và Campuchia đã đạt được, đánh giá đây là bước tiến quan trọng nhằm hạ nhiệt căng thẳng và khôi phục hòa bình, ổn định, an ninh cho khu vực. Việt Nam tin rằng hai bên sẽ nghiêm túc thực thi thỏa thuận, tiếp tục đối thoại để tìm giải pháp căn bản trong tinh thần đoàn kết ASEAN. Phó Thủ tướng - Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn khẳng định sẵn sàng hỗ trợ tích cực để hai nước thực hiện thỏa thuận ngừng bắn và thúc đẩy hợp tác trên cơ sở quan hệ hữu nghị ASEAN và vì lợi ích chung của cả khu vực 

Tác động tới kinh tế, thương mại và đầu tư giữa hai nước

Kể từ khi xung đột biên giới Thái Lan - Campuchia leo thang vào ngày 24/7/2025, các doanh nghiệp Thái Lan tại Campuchia đã triển khai hàng loạt biện pháp ứng phó khẩn cấp, bao gồm điều chỉnh kế hoạch kinh doanh, hủy sự kiện, tăng dự trữ hàng hóa và chuẩn bị phương án duy trì hoạt động. Xung đột bùng phát lúc 8:30 sáng gần cụm đền Banteay Chhmar (tỉnh Surin) và nhanh chóng lan sang sáu điểm biên giới khác gồm Ta Muen Thom, Ta Krabey, Chong Bok, Preah Vihear, Chong An Ma và Chong Jom, gây thương vong cho dân thường Thái Lan. Không quân Hoàng gia Thái Lan đã triển khai F‑16 để tấn công các vị trí phóng rocket và phá hủy nhiều trung tâm chỉ huy của Campuchia. Đồng thời, Thái Lan hạ cấp quan hệ ngoại giao và đóng toàn bộ cửa khẩu biên giới, làm gián đoạn dòng thương mại song phương trị giá 174,5 tỷ baht năm 2024 (trong đó xuất khẩu 141,85 tỷ baht và nhập khẩu 32,7 tỷ baht qua năm cửa khẩu chính). Đầu tư của Thái Lan tại Campuchia đạt 3,785 tỷ USD, sử dụng hơn 62.000 lao động Campuchia, chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp.

Các hiệp hội kinh doanh lớn như Hội đồng Kinh doanh Thái - Campuchia và Liên đoàn Công nghiệp Thái (FTI) bày tỏ lo ngại về an toàn cho doanh nhân và nguy cơ tài sản Thái bị tấn công, đồng thời kêu gọi hai bên sớm đối thoại nhằm tránh leo thang căng thẳng. Một số tập đoàn lớn đã điều chỉnh hoạt động đáng kể: Index Creative Village hủy toàn bộ sự kiện 2025; Carabao Group nâng dự trữ từ 40 triệu lên 120 triệu lon mỗi tháng để bảo đảm ba tháng tiêu thụ; Thai President Foods (Mama) duy trì sản xuất tại nhà máy chiếm 80% thị phần mì ăn liền tại Campuchia. Các ngân hàng như SCB và Kasikornbank triển khai kế hoạch bảo đảm an toàn nhân sự, duy trì thanh khoản và hoạt động liên tục, trong khi một số chi nhánh biên giới tạm thời đóng cửa. Ngành du lịch và hàng không chịu tác động rõ rệt khi các đền Ta Muen Thom và Ta Krabey phải đóng cửa, lượng khách và đặt phòng tại các huyện biên giới Sa Kaeo giảm mạnh, và Đại sứ quán Thái Lan tại Phnom Penh khuyến cáo công dân về nước.

Leo thang căng thẳng kéo theo các biện pháp siết chặt di chuyển biên giới, gồm rút ngắn thời gian mở cửa cửa khẩu và giảm thời hạn lưu trú từ 60 ngày xuống còn 7 ngày. Các biện pháp này gây rủi ro trực tiếp cho thương mại và lao động song phương. Thái Lan duy trì thặng dư thương mại 109,2 tỷ baht với Campuchia và phụ thuộc vào khoảng 500.000 - 800.000 lao động Campuchia, chiếm tới 80% lao động nông nghiệp tại một số tỉnh biên giới như Chanthaburi. Việc đóng/mở biên giới thất thường không chỉ đe dọa năng suất và làm tăng chi phí vận hành của Thái Lan mà còn ảnh hưởng đến các ngành phụ thuộc nhập khẩu tại Campuchia, bao gồm vật liệu xây dựng, dầu mỏ, điện năng và dịch vụ Internet.

Bên cạnh thương mại và lao động, đầu tư và du lịch song phương đối mặt với rủi ro dài hạn. Sự hiện diện rộng của doanh nghiệp Thái tại Campuchia trong các lĩnh vực dệt may, khách sạn, xăng dầu và chuỗi cà phê cho thấy bất kỳ gián đoạn kéo dài nào cũng có thể làm giảm lợi nhuận, suy yếu lòng tin nhà đầu tư và gây thiếu hụt kinh tế cho Campuchia. Các chuyên gia kinh tế cảnh báo rằng đóng cửa biên giới hoàn toàn có thể gây thiệt hại khoảng 10 tỷ baht mỗi tháng, đồng thời đe dọa hội nhập kinh tế khu vực và niềm tin của nhà đầu tư quốc tế nếu xung đột kéo dài.

Theo Bộ trưởng Tài chính kiêm Phó Thủ tướng Thái Lan Pichai Chunhavajira, chi phí sơ tán và thiệt hại tài sản trong năm ngày xung đột đầu tiên đã vượt 10 tỷ baht (307,88 triệu USD), trong khi tác động kinh tế cuối cùng dự kiến còn lớn hơn. Chính phủ Thái Lan đã chuẩn bị gói ngân sách khắc phục ban đầu trị giá 25 tỷ baht (771 triệu USD).

Thông tin thêm

Năm 1431: Đế chế Khmer suy yếu, bị quân Xiêm tấn công; vua Khmer rút về Phnom Penh.

Năm 1794: Xiêm chiếm các vùng Sisophon và Batdambang.

Năm 1863: Campuchia trở thành xứ bảo hộ của Pháp để bảo vệ lãnh thổ còn lại.

Năm 1904 – 1907: Pháp và Xiêm ký hiệp ước biên giới; bản đồ năm 1907 do Pháp vẽ đặt đền Preah Vihear thuộc Campuchia.

Năm 1941: Thái Lan chiếm đền Preah Vihear trong Thế chiến II.

Năm 1945: Thái Lan trả lại đền cho Pháp; Campuchia độc lập năm 1953.

Năm 1954: Thái Lan chiếm lại Preah Vihear sau khi Pháp rút.

Năm 1959 – 1962: Campuchia kiện ra ICJ; ICJ phán quyết đền thuộc Campuchia. Khẳng định đền Preah Vihear thuộc Campuchia dựa trên việc Thái Lan đã ngầm thừa nhận bản đồ năm 1907 suốt gần 50 năm.

Năm 2008: Campuchia đăng ký đền Preah Vihear vào Danh mục Di sản Thế giới của UNESCO.

Năm 2011 – 2013: Campuchia kiện ICJ lần hai; tòa trao quyền kiểm soát khu vực xung quanh đền cho Campuchia. Thái Lan không công nhận phán quyết ICJ, căng thẳng biên giới vẫn âm ỉ và nhiều lần leo thang.

Nhìn chung, giai đoạn trước khi xảy ra xung đột vũ trang, tranh chấp đền Preah Vihear hầu như không gây tác động lớn đến quan hệ kinh tế Thái Lan – Campuchia. Hai nước chủ trương giới hạn căng thẳng trong phạm vi biên giới, vẫn duy trì và thúc đẩy thương mại song phương, thể hiện qua các hội chợ và dự án kinh tế. Campuchia cam kết bảo đảm an toàn cho nhà đầu tư Thái Lan, đồng thời phát triển các khu kinh tế đặc biệt để thu hút vốn từ phía Thái Lan.

Giai đoạn 2008 – 2012, dù căng thẳng biên giới và các động thái cứng rắn từ chính quyền Thái Lan, hợp tác kinh tế vẫn mở rộng; thương mại song phương tăng khoảng 35% từ năm 2010, và hai nước ký các hiệp định đầu tư năm 2012 bảo đảm quyền lợi nhà đầu tư, cơ chế thuế và giải quyết tranh chấp.

Tác động kinh tế trực tiếp đáng chú ý nhất là du lịch tại đền Preah Vihear, khi lượng khách giảm mạnh năm 2009 nhưng nhanh chóng phục hồi nhờ căng thẳng lắng dịu và danh hiệu Di sản Thế giới. Về tăng trưởng, Campuchia vẫn duy trì mức 6–7%/năm, chịu ảnh hưởng chủ yếu từ khủng hoảng tài chính toàn cầu hơn là tranh chấp lãnh thổ. Trong giai đoạn này, Campuchia đẩy mạnh quan hệ kinh tế với Trung Quốc, vừa nhận vốn vay và đầu tư, vừa mở rộng thương mại, qua đó giảm dần phụ thuộc vào Thái Lan trong dài hạn.