Xuất khẩu gạo năm 2026 được kỳ vọng phục hồi nhờ tận dụng hiệu quả các FTA và đẩy mạnh chuẩn hóa vùng nguyên liệu chất lượng cao. Đây được xem là hướng đi quan trọng sau một năm 2025 nhiều biến động, khi xuất khẩu gạo giảm mạnh cả về sản lượng lẫn giá trị.

Số liệu của Cục Hải quan Việt Nam cho thấy trong 11 tháng năm 2025, Việt Nam xuất khẩu hơn 7,53 triệu tấn gạo, trị giá khoảng 3,85 tỷ USD. Giá bình quân đạt 511,09 USD một tấn, giảm 10,9% về lượng và 27,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024, vốn là năm đạt kỷ lục xuất khẩu.

Về thị trường, xuất khẩu sang Indonesia giảm sâu gần 96,38%, Malaysia giảm 32,5%. Dù vậy, mức tăng mạnh tại Ghana (tăng 52,64%), Trung Quốc (tăng 165,14%), Bangladesh (tăng gấp 238,48 lần) và Senegal (tăng khoảng 73 lần) đã giúp bù đắp phần lớn sự sụt giảm từ các thị trường Indonesia, Cuba và Malaysia.

Tính đến tháng 10 năm 2025, cơ cấu gạo xuất khẩu tiếp tục nghiêng về gạo trắng chất lượng cao và các dòng gạo thơm, chiếm khoảng 69% tổng lượng gạo xuất khẩu.

Hoạt động xuất khẩu thời gian qua gặp nhiều thách thức do bất ổn an ninh chính trị ở một số khu vực, lạm phát dù giảm nhưng vẫn cao, cùng với đà phục hồi chậm của thương mại và đầu tư toàn cầu. Chính sách tiền tệ thắt chặt tại nhiều nền kinh tế lớn cũng gây áp lực lên tỷ giá và thị trường tài chính ở các nước đang phát triển. Nhu cầu tiêu dùng còn yếu, xu hướng bảo hộ gia tăng và yêu cầu khắt khe hơn về an toàn, bền vững, môi trường từ các nước phát triển tiếp tục là rào cản lớn.

Bước sang năm 2026, đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường (Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật) cho biết sản lượng lúa dự kiến đạt khoảng 43 triệu tấn, giảm do thu hẹp diện tích gieo trồng ở một số vụ. Bộ Công Thương (Cục Xuất nhập khẩu) nhận định xuất khẩu gạo năm 2026 có thể được hỗ trợ bởi việc Philippines dự kiến nối lại nhập khẩu từ tháng 1 năm 2026, dù chính sách thuế và quy định nhập khẩu có thay đổi. Bên cạnh đó, các thị trường quen thuộc như Trung Quốc, Bangladesh và nhiều nước châu Phi cũng được dự báo tăng mua trở lại.

Ngoài ra, các thỏa thuận thương mại song phương về gạo và chất lượng gạo Việt Nam ngày càng cao giúp tăng sức cạnh tranh trên thị trường thế giới. Tuy vậy, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa tận dụng tốt ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do (FTA), còn tập trung vào thị trường giá trị thấp và chưa chú trọng xây dựng thương hiệu gạo tại các thị trường có FTA.

Để khắc phục hạn chế, doanh nghiệp cần xây dựng kế hoạch khai thác FTA một cách bài bản, tăng cường phối hợp giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, thúc đẩy chiến lược thương hiệu gạo Việt Nam và nâng cao sự liên kết trong toàn ngành dưới sự điều phối của nhà nước và hiệp hội./.