ASEAN đang đẩy mạnh các nỗ lực thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực và phục hồi thương mại nội khối trong bối cảnh môi trường thương mại toàn cầu ngày càng nhiều biến động. Theo thống kê, tỷ trọng thương mại giữa các nước thành viên ASEAN hiện chỉ chiếm khoảng 20-22% tổng kim ngạch thương mại của khối. Con số này được đánh giá là khiêm tốn so với tiềm năng của khu vực có gần 700 triệu dân.

Phát biểu tại Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN lần thứ 57, Bộ trưởng Đầu tư, Thương mại và Công nghiệp Malaysia (Chủ toạ Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN năm 2025), ông Tengku Datuk Seri Zafrul Abdul Aziz, nhấn mạnh việc thúc đẩy thương mại nội khối không chỉ là mục tiêu phát triển mà còn là yêu cầu chiến lược nhằm nâng cao khả năng tự chủ, củng cố sức chống chịu và tăng cường vị thế cạnh tranh toàn cầu của ASEAN.

Năm 2024, thương mại nội khối ASEAN chiếm khoảng 21,2% tổng kim ngạch thương mại của khối, thấp hơn nhiều so với Liên minh châu Âu (EU), nơi giao thương nội khối đạt khoảng 60%. Thực tế này thúc đẩy ASEAN tiếp tục triển khai các biện pháp tạo thuận lợi thương mại, giảm rào cản và tăng cường kết nối giữa các nền kinh tế thành viên.

Một điểm sáng đáng chú ý hiện nay là tiến độ thực thi các biện pháp thuận lợi hóa thương mại kỹ thuật số. Báo cáo “Thuận lợi hóa thương mại số và bền vững trong ASEAN năm 2023” cho thấy mức độ thực thi của ASEAN đạt khoảng 81%, cao hơn mức trung bình của khu vực châu Á – Thái Bình Dương (khoảng 67%). Việc hoàn thiện trao đổi chứng từ điện tử xuyên biên giới và triển khai mô hình giao dịch không giấy tờ được dự báo có thể giúp giảm tới hơn 9% chi phí thương mại.

Tuy nhiên, rào cản phi thuế quan vẫn là thách thức lớn đối với quá trình hội nhập. Các biện pháp hạn chế xuất khẩu, chính sách ưu tiên nội địa và sự khác biệt trong quy định giữa các nước thành viên tiếp tục ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại khu vực. Tại Malaysia, chính sách Bumiputera nhằm ưu tiên người Mã Lai bản địa và các nhóm thổ dân trong tiếp cận nguồn lực kinh tế, cơ hội đầu tư và mua sắm công được cho là một trong những ví dụ có thể tạo ra một số rào cản nhất định đối với hoạt động thương mại và đầu tư nước ngoài.

Để vượt qua những trở ngại này, ASEAN được khuyến nghị đẩy nhanh triển khai các sáng kiến như Cơ chế Một cửa ASEAN (ASEAN Single Window), hệ thống giao dịch không giấy tờ và tăng cường hợp tác kỹ thuật số. Việc hoàn thiện kết nối vật lý, số hóa và pháp lý giữa các quốc gia thành viên được xem là yếu tố then chốt giúp khu vực nâng cao hiệu quả thương mại nội khối, hướng tới một ASEAN tự cường và hội nhập sâu rộng hơn.

Nguồn: Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương tổng hợp