Indonesia đã thành công trong việc thuyết phục các nhà lãnh đạo ASEAN ký thỏa thuận kinh tế số. Nền kinh tế kỹ thuật số là một trong những vấn đề ưu tiên trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN năm 2023.

Hiệp định khung về kinh tế kỹ thuật số (DEFA) đánh dấu cam kết của các thành viên ASEAN trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. DEFA đặt mục tiêu hài hòa hóa các quy định giữa các thành viên ASEAN về phát triển kinh tế số vào năm 2025. Nền kinh tế số ASEAN ước tính sẽ tăng lên 1 nghìn tỷ USD vào năm 2030.

Xu hướng này dự kiến sẽ tiếp tục cùng với sự tăng trưởng của thương mại điện tử, ngân hàng điện tử và giáo dục điện tử ở ASEAN. Với tư cách là chủ tịch ASEAN năm 2023, Indonesia tin rằng việc áp dụng đổi mới kỹ thuật số cần phải được tăng cường để hỗ trợ nền kinh tế sáng tạo và các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME).

Hơn nữa, Diễn đàn Kinh tế Thế giới dự đoán rằng chuyển đổi công nghệ sẽ dẫn đến thay đổi 75 triệu việc làm và 133 triệu việc làm mới xuất hiện vào năm 2024. Tổng dân số ASEAN sẽ đạt 669 triệu người vào năm 2023, tương đương 8,34% dân số thế giới và 440 người triệu người ở ASEAN sử dụng Internet, góp phần hơn nữa vào tăng trưởng kinh tế kỹ thuật số.

Sự tăng trưởng này sẽ mang lại nhiều cơ hội trong các lĩnh vực công nghiệp, kinh tế và thương mại, phát triển nguồn nhân lực và xây dựng năng lực. Dựa trên dữ liệu từ Bain & Co, nền kinh tế kỹ thuật số của Indonesia đã đạt giá trị 70 tỷ USD và được dự đoán sẽ tăng hơn gấp đôi lên 146 tỷ USD trong hai năm tới. Nền kinh tế kỹ thuật số được củng cố nhờ đại dịch, khiến thương mại điện tử ở ASEAN tăng trưởng 63%.

Nó sẽ tiếp tục củng cố và phát triển với sự ra đời của nhiều hoạt động thương mại điện tử, ngân hàng điện tử và giáo dục điện tử. Hầu hết các nước ASEAN tiếp tục cam kết cải thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật số. Năm 2022, có 7 quốc gia ASEAN chiếm vị trí trên chỉ số trung bình toàn cầu về cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.

Một số quốc gia ở khu vực châu Á Thái Bình Dương đã khá tiên tiến về mặt số hóa, chẳng hạn như Singapore và Malaysia. Đây có thể là động lực để các nước ASEAN khác tiếp tục cải thiện phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật số nhằm tạo ra kết nối kỹ thuật số ASEAN.

Tuy nhiên, sự tăng trưởng nhanh chóng của nền kinh tế kỹ thuật số trong những năm gần đây đặt ra những thách thức đáng kể cho ASEAN, bao gồm động lực địa chính trị, khung pháp lý yếu kém, nhu cầu đầu tư và khoảng cách số. Các vấn đề địa chính trị gây khó khăn cho việc thực hiện kết nối kỹ thuật số.

Ví dụ, tình hình ở Myanmar đã gây ra những điều kiện bất lợi giữa các nước thành viên ASEAN. Ngoài ra, căng thẳng ở Biển Đông liên quan đến một số nước ASEAN cũng ảnh hưởng trực tiếp đến kết nối kỹ thuật số. Quá trình phân tách buộc các nước thành viên ASEAN phải lựa chọn trong khi phát triển hạ tầng số. Một số nước thành viên ASEAN có vị thế pháp lý yếu kém về các quy định. Chỉ Thái Lan, Việt Nam và Philippines có luật, chiến lược và hệ thống phối hợp liên quan đến tội phạm mạng. Indonesia, Myanmar, Campuchia và Brunei Darussalam chỉ có hệ thống phối hợp liên ngành.

Trong khi đó, đầu tư vào lĩnh vực viễn thông vẫn được coi là thấp ở ASEAN ngoại trừ Singapore, nơi đầu tư kỹ thuật số được đẩy mạnh. Việc thiếu đầu tư này khiến cho sự tham gia của cộng đồng vào hoạt động kỹ thuật số hàng ngày thấp.

Theo Báo cáo Thế hệ kỹ thuật số ASEAN công bố năm 2022, chỉ 21% dân số ASEAN sử dụng các dịch vụ kỹ thuật số như tín dụng, đầu tư và bảo hiểm. Kết nối kỹ thuật số phụ thuộc vào trình độ học vấn, kỹ năng và cơ sở hạ tầng, và mức độ sẵn sàng về kỹ thuật số rất khác nhau.

Ở ASEAN, có những khoảng cách đáng chú ý về khả năng tiếp cận, thâm nhập và kỹ năng internet. Theo bảng xếp hạng kỹ năng số toàn cầu, Singapore, Brunei, Malaysia và Indonesia tiên tiến hơn các nước khác. Trước những thách thức đó, ASEAN cần tiến thêm một bước để thúc đẩy kết nối kỹ thuật số. Ngoài ra, khuôn khổ đã ký kết cần được triển khai thành hành động cụ thể. Từ quan điểm pháp lý, mọi quốc gia đều phải có chỗ đứng pháp lý vững chắc.

Hài hòa các nguyên tắc và khuôn khổ toàn cầu, bao gồm quản trị dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI) cũng như hệ thống thanh toán xuyên biên giới, là điều cần thiết để thúc đẩy nền kinh tế kỹ thuật số. Để khắc phục sự khác biệt về trình độ phát triển công nghệ và truy cập internet giữa các nước ASEAN, việc nâng cao trình độ kỹ thuật số của ASEAN phải là ưu tiên hàng đầu.

Để giải quyết vấn đề này, mỗi quốc gia nên chia sẻ những kinh nghiệm tốt nhất của mình. Như ASEAN thừa nhận thông qua nguyên tắc lấy con người làm trung tâm, sự tham gia của các thực thể tư nhân là rất cần thiết để giúp chính phủ đầu tư và phát triển nguồn nhân lực bằng cách tận dụng số hóa trong tất cả các lĩnh vực bao gồm quản trị, y tế và giáo dục.

Để dự đoán tội phạm mạng trong tương lai và sự tiến bộ của việc sử dụng AI, khuyến khích các nước ASEAN điều chỉnh các quy định của mình và phát triển một khuôn khổ khu vực duy nhất.

Năm Chủ tịch 2023 đã khẳng định lại vị thế và cam kết của ASEAN trong việc trở thành tâm điểm của tăng trưởng. Ở mức độ này, Indonesia, với tư cách là quốc gia đông dân nhất và nền kinh tế lớn nhất ASEAN, có thể mang lại nhiều cơ hội cho ASEAN thông qua việc thúc đẩy chuyển đổi kỹ thuật số.